Ondanks ophef lijkt algenkalksteen weinig te doen voor buxus

ARTIKEL

Heidi Peters, woensdag 11 december 2019

313 sec

Duits wetenschappelijk instituut doet onderzoek naar 'wondermiddel' tegen buxusschimmel. De resultaten zijn matig tot slecht

Tuinliefhebbers waren dolblij: eindelijk leek er een remedie te zijn voor hun buxus. Maar klopt dat wel? Heinrich Beltz van LVG Bad Zwischenahn deed onderzoek.

Snoeien van buxus op Buxuskwekerij K. van der Linden in Haaren

Op de redactie van Boom in Business horen we het vaker: er schijnt een veelbelovend middel tegen een lastige ziekte of plaag te zijn. Hoe handig zou het dan zijn als dat middel in één moeite door ook wat andere plagen of ziektes kon wegvagen? Zoiets gebeurde een aantal jaar geleden met knoflookextracten. Als we de leveranciers mochten geloven, waren die overal goed voor. Behalve tegen een slechte adem. Maar als iets too good to be true lijkt, dan is het dat meestal ook.
Buxushaagjes in parken en tuinen hebben de laatste jaren fiks te lijden gehad van schade veroorzaakt door een lastige schimmel: Cylindrocladium. Vorig jaar werd in de Duitse pers breed uitgemeten dat het milieuvriendelijke 'huismiddel' algenkalksteen de schimmel onder controle kon krijgen. Het enthousiasme was zo groot dat het product op veel plaatsen niet meer verkrijgbaar was: uitverkocht. Hoe zit het nu werkelijk met die effectiviteit? Het Duitse LVG Bad Zwischenahn onderzocht dat en publiceerde het resultaat in het Duitse vakblad Deutsche Baumschule. Wij willen u de resultaten niet onthouden.

Ervaringen in Niederrhein

Twee hobbytuinders uit Niederrhein bestrooiden de laatste jaren hun buxusplanten met algenkalksteen en constateerden dat de planten daarna betrekkelijk gezond waren. Berichten hierover werden vervolgens door tuinmagazines, dagbladen, tv en internet verspreid. Ook een aantal gerenommeerde Duitse vaktijdschriften droegen hieraan hun steentje bij.
Het feit dat producten die ingezet worden als bestrijder van ziekteverwekkers of ongedierte een goedkeuring moeten hebben, die algenkalksteen in dit verband natuurlijk niet heeft, werd in de berichtgeving goeddeels genegeerd. Wetenschappelijke of bijna-wetenschappelijke experimenten naar de werking van algenkalksteen waren er niet. Lehr- und Versuchsanstalt für Gartenbau (LVG) Bad Zwischenahn besloot in 2018 enkele kleinschalige experimenten uit te voeren, om te kijken hoe het nu werkelijk zit met het beweerde effect. Dat bleek tegen te vallen.

Test bladverlies

In mei 2018 werden zes verschillende methodes tegen Cylindrocladium getest. Naast het bekende standaard schimmeldodende product Mirage 45 EC (Prochloraz) werden Kumulus WG (netto zwavel, een biologisch goedgekeurde fungicide) en Serenade ASO (goedgekeurd in bepaalde groente- en fruitculturen) en een biologisch anti schimmelmiddel met de bacterie Bacillus amyloliquefaciens getest.

De alleen als meststof toegelaten algenkalksteen werd volgens de aanbevelingen van de Duitse hobbytuinders toegepast en ter vergelijking werd de meststof gebluste kalk (calciumhydroxide, Ca(OH)2) gespoten, waarvan ook wordt gezegd dat het in bepaalde omstandigheden een schimmeldodende werking heeft. Een derde deel van de planten werd met siliciumkunstmest (Silamol) bespoten, dat de celwanden versterkt en daardoor de planten resistent zou maken.
In elk testgebied werden vier willekeurige replica's gemaakt, elk bestaande uit twintig planten van drie verschillende variëteiten: de zeer kwetsbare Buxus sempervirens 'Rotundifolia', de iets stevigere Buxus microphylla 'Pincushion' en Buxus microphylla 'Faulkner', die niet heel kwetsbaar zou zijn. De planten werden geplant op een terrein waar de ziekteverwekker Calonectria henricotiae al aanwezig was door een eerdere teelt van buxus. Ze werden dus blootgesteld aan een natuurlijke plaagdruk.

Omdat de zomer van 2018 extreem droog was, bleven de planten aanvankelijk grotendeels gezond, ondanks de aanwezige infectiedruk, zelfs in de onbehandelde plantgroepen. Ook in parken en tuinen werden amper problemen met bladverlies gemeld. Om voor de ziekteverwekker iets gunstiger klimatologische infectieomstandigheden te creëren, werden de planten vervolgens in september bevochtigd en gedurende twee dagen getunneld.

Werking tegen Cylindrocladium

Begin oktober werden eindelijk duidelijke symptomen van besmetting zichtbaar en op 17 oktober 2018 waren alle planten aangetast. De onbehandelde planten van de twee gevoeliger variëteiten, 'Rotundifolia' en 'Pincushion', vertoonden duidelijke symptomen, terwijl 'Faulkner', waarvan bekend is dat het een van de robuustere soorten is, slechts licht was aangetast. Er waren weinig symptomen bij de planten die waren behandeld met het schimmelwerende Mirage 45 EC of Kumulus WG. De goedgekeurde fungiciden hadden behoorlijk goed gewerkt. Maar er was geen effect waarneembaar bij de planten waaraan de meststoffen algenkalk, kalkafval of siliconenmeststoffen of de schimmeldoder Serenade ASO waren toegevoegd.

Hoewel de met gebluste kalk behandelde planten een iets betere score hadden dan die in de controlegroep, moet wel vermeld worden dat deze bedekt waren met een grijze kalkaanslag en dat daardoor bepaalde plaagplekken onopgemerkt bleven. In de variant met algenkalk werd zelfs een jonge rups van de buxusmot gevonden. Het enige effect van de algenkalksteen was de verhoging van de pH van de grond van 4,5 naar 5,0.

Dat algenkalksteen geen toelating had, werd grotendeels genegeerd

Werking tegen rupsen

In een andere proef werd het effect van algenkalksteenop buxusmotten getest. Voor dit doel waren 21 rupsen in verschillende ontwikkelingsstadia beschikbaar, die willekeurig werden verdeeld over 21 zaailingen van Buxus sempervirens var. Arborescens in potten van 9 cm. Een dag later werd een derde van de planten met algenkalksteen bestoven, een derde werd ter vergelijking besproeid met het daarvoor toegestane biologische insecticide Xentari (Bacillus thuringiensis) en het laatste derde deel, het controlegebied, bleef onbehandeld. Tien dagen nadat enkele van de overlevende rupsen waren verpopt, werden de planten onderzocht en de rupsen geteld.
Van de zeven rupsen die in elk testgebied werden blootgesteld, werden er in elke sectie zes gevonden. De rest was dood, afgedwaald of over het hoofd gezien in de telling. Dat het aantal 'vermiste' rupsen in elke sectie gelijk was, was toeval.

Er zat wel verschil in de toestand van de dieren: in het onbehandelde controlegebied en in de variant met algenkalksteen waren alle rupsen springlevend en leken onaangedaan. In de sectie die was behandeld met het insecticide Xentari waren alle rupsen dood. In de controlesectie waren vier van de zes dieren verpopt, in de variant met algenkalksteen drie. Er was dus geen sprake van een noodpopulatie, wat af en toe voorkomt bij insecten die aan stress lijden.
In een aparte test werden individuele rupsen van de buxusmot gevoed met takken die zwaar beladen waren met algenkalksteen en werden andere dieren in algenkalksteen gewenteld. Ook dit had geen zichtbare effecten op de vitaliteit van de rupsen.

Helaas: kalk is geen wondermiddel

Hoewel de testen in Bad Zwischenahn geen effect vertoonden, vroeg het onderzoeksinstituut zich af of algenkalksteen in principe een positief effect op buxus kan hebben. Ineffectiviteit kan feitelijk niet worden bewezen, maar er is niet wetenschappelijk vastgesteld waarom algenkalksteen een effect zou moeten hebben tegen de buxusmot.

Calcium voor versterking?

Er wordt soms gezegd dat de effecten van algenkalkbehandelingen pas na enkele jaren waarneembaar zijn. Dit zou kunnen worden verklaard door het feit dat planten het calcium in de kalksteen van de algen slechts langzaam absorberen en vervolgens resistenter worden door een verhoogde calciuminname, bijvoorbeeld door sterkere celwanden. Maar problemen bij buxus komen op calciumrijke grond in dezelfde mate voor als op calciumarme grond.

Koolzuurkalk heeft geen desinfecterende werking

De ene kalk is de andere niet

Kalk wordt gebruikt als desinfectiemiddel in stallen en bij ziektebestrijding. Het klinkt dus in eerste instantie geloofwaardig dat rupsen niet uit hun eieren kunnen komen na het aanbrengen van algenkalksteen op buxusplanten. Voor desinfectie worden echter gebrande kalk (CaO) en gebluste kalk (Ca(OH)2) gebruikt. Algenkalksteen bestaat uit koolzuurkalk, dat geen desinfecterende werking heeft. Permanent bedekken is eigenlijk sowieso geen optie, omdat het product wordt afgespoeld door de regen.

Wat te doen?

Geen algenkalk gebruiken, in ieder geval. LVG Bad Zwischenahn ontraadt het gebruik zolang er geen betrouwbare testresultaten beschikbaar zijn die een effect van algenkalksteen op Cylindrocladium of buxusmot aantonen. Het is zeer de vraag of dit effect ooit gevonden zal worden. Hetzelfde geldt natuurlijk voor vele andere meststoffen en huismiddeltjes, die steeds opnieuw worden aanbevolen tegen ziekten en plagen. Toegestane middelen helpen veel beter tegen Cylindrocladium. Ook koper- en zwavelmonoxide, die zelfs zijn toegestaan in de biologische landbouw, hebben een positief effect, maar zijn alleen voor professioneel gebruik goedgekeurd.
Een probleem is echter dat het gebruik van schimmeldoders in het geval van Cylindrocladium preventief moet zijn en dat de infectietijd van de ziekteverwekker erg lang kan zijn (mei tot oktober). Daarom is een effectieve strategie tegen de schimmel in particuliere tuinen in de praktijk moeilijk te implementeren, en moet de schimmel indien mogelijk zoveel mogelijk worden voorkomen met resistente rassen zoals 'Herrenhausen' (Rococo) of 'Faulkner'.

Omdat de rupsen erg vraatzuchtig zijn, moet de juiste behandeltijd in acht worden genomen en niet worden gemist! April en juli zijn de gunstigste perioden. Regelmatig controleren van de planten, ook binnenin, is absoluut aan te bevelen. Bij correct gebruik zullen een of twee behandelingen per jaar voldoende zijn voor een effectieve bestrijding.
Naar verwachting komen er dit najaar nieuwe, zeer resistente rassen van kwekerij Herplant op de markt. De naam van dit product is Better Buxus. Volgens het hoofd onderzoek van LVG Zwischenahn, Henrich Beltz, worden deze cv's volgend jaar in zijn instituut getest. Met de resistentie tegen buxusschimmel lijkt het wel goed te zitten, maar de resistentie tegen de rups moet nog beter worden onderzocht.

Wentelen van de rupsen in algenkalksteen had geen zichtbaar effect.

Peter van Dongen

Peter van Dongen van Telermaat over de toegestane middelen in Nederland: 'In Nederland zijn voor de professionele teelt Captan, Merpan, Mirage, Spirit, Switch, Alibi Flora, Flint en Signum toegelaten. Voor de particuliere markt is er eigenlijk niets. Maar Cylindrocladium geeft de laatste paar jaar eigenlijk geen problemen in particuliere tuinen in Nederland, dankzij de droge zomers en veel minder infectiedruk door een afnemend areaal.

Er zijn verschillende insecticiden tegen de buxusmot goedgekeurd. Speciaal aanbevelingswaardig zijn XenTari, Florbac, Dipel ES en Turex, op basis van de toxine van de bacterie Bacillus thuringienses subsoort aizawai of subsoort kurstaki. Voor de particulier zijn de middelen Decis en Karate Zeon toegelaten.'

Bron: Algenkalk: Wundermittel für den Buchsbaum?
uit Deutsche Baumschule 02/2019

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

download artikel

Tip de redactie