Schimmels voor insectenbestrijding en bacteriesporen die schimmels bestrijden

ARTIKEL

Broer de Boer, maandag 29 augustus 2022

302 sec

Verkenning grenzen van biologische middelen

De toepassing van - Skal-gecertificeerde - groene middelen in de Nederlandse boom- en bloemkwekerij is geen sinecure. De introductie vergt een lange adem van toelatingshouders. Daarbij is de relatief kleine Nederlandse markt voor hen commercieel nauwelijks interessant. Chapeau dus voor BASF, dat twee groene middelen introduceert op basis van schimmels en bacteriën!

Witte vlieg

'Het luistert in de gewasbescherming allemaal nauwer dan vroeger', zo vat Jan Koopman de situatie voor de boomkwekerij in het huidige tijdsgewricht samen. Zijn visitekaartje meldt dat hij technisch adviseur en teeltmanager boomkwekerij en bloembollen is bij BASF Agrochemie. Heel Nederland is sinds vijf jaar zijn werkgebied, waarbij hij zich de laatste anderhalf jaar ook op de boomkwekerij richt. Over de onderneming waarvoor hij marketing- en voorlichtingstaken uitvoert, zegt hij: 'BASF is mondiaal een zeer grote speler. Slechts tien procent van de activiteiten speelt zich af in de agribusiness. Europa is daarvan maar een klein deel en Nederland nog kleiner. Het aandeel van gesloten teelten hierin is slechts gering.' Voor het mondiaal opererende BASF is de Nederlandse boom- en bloemkwekerij dus een bijna te verwaarlozen sector. Toch zet de grote internationale speler zich in om twee bijzondere 'groene' gewasbeschermingsmiddelen op de markt te zetten voor deze doelgroep. Het pakket van BASF telt hiervan nu een dozijn! Het is geen sinecure om een nieuw, werkend biologisch middel geregistreerd te krijgen, mede vanwege een behoorlijke achterstand in de toelatingsprocedures bij het Ctgb. Koopman: 'Als we daar nu een getest product aanbieden voor toelating, nemen ze dat pas over twee jaar in behandeling. Eventuele toelating vindt gemiddeld pas vijf jaar daarna plaats, want ook de veiligheid van biologische preparaten moet - terecht - nauwkeurig beoordeeld worden.'

Jan Koopman, technisch adviseur en teeltmanager boomkwekerij en bloembollen bij BASF Agrochemie

Verdiepen

Als het aan Koopman ligt, moeten ondernemers nog meer dan vroeger investeren in kennis en effectieve toepassingstechnieken van gewasbeschermingsmiddelen. Dat heeft volgens hem een aantal oorzaken: 'Allereerst krijgt geïntegreerde gewasbescherming een steeds groener karakter naarmate het aantal beschikbare chemische middelen afneemt. Het aantal middelen met een natuurlijke oorsprong neemt toe. Daarbij stijgt het aantal soorten plaaginsecten en schimmels, terwijl ook de infectiedruk hoger wordt. Boomkwekers moeten hierdoor meer tijd en geld investeren om ziekten en plagen te monitoren en op afstand van hun teelt te houden. De grootste complexiteit zie ik in de buitenteelten. Daar zijn het vooral de wisselende (weers)omstandigheden die een planmatige aanpak kunnen ondermijnen. De werking van zo'n groen product tegen plagen en ziekten staat of valt met de omstandigheden waaronder je het toepast en het moment waarop. Er zijn heel veel omstandigheden die de effectiviteit beïnvloeden. Als een bestrijding hiermee niet goed slaagt, ligt dat absoluut niet aan het product, maar aan de omstandigheden. Hierin verschilt een groen middel dus flink van traditionele chemische middelen. Ook onder suboptimale omstandigheden heb je met chemie altijd nog een grote kans op een goed resultaat.'

'Er zijn veel omstandigheden die de effectiviteit beïnvloeden'

In artikelen in vakbladen en in gesprekken gaat het steeds vaker over specifieke biologische middelen. Bij verduurzaming van teelten is het raadzaam veel breder te kijken, bijvoorbeeld naar de toepassing van de nieuwste technieken, datagestuurd ingrijpen, het gebruik van chemische middelen met een lagere milieu-impact en de voordelen die het afwisselen van middelen te bieden heeft. BASF werkt intensief aan groene middelen, die, eenmaal toegelaten door het Ctgb, gebruikt mogen worden in specifieke teelten. Voor dat 'veel breder kijken' is een boomkweker aangewezen op zijn eigen ervaringen, die van collega's of de voorlichter van de middelenleverancier. Koopman: 'Meer nog dan bij nieuwe chemische middelen moet men hiermee leren werken. Wij weten van nieuwe groene middelen vaak beter dan wie dan ook waar de mogelijkheden en de onmogelijkheden liggen. We zijn er om onze afnemers daarmee op weg te helpen!

Begin op tijd, bij een lage aantasting. Het belang hiervan blijkt uit bovenstaande grafieken (bron: BASF)

Velifer

Samen met Serifel en Velifer telt het pakket van BASF nu dus twaalf groene middelen die toegepast mogen worden in open en gesloten teelten. Velifer werd voor de boomkwekerij al toegelaten in mei 2021. Het middel is werkzaam tegen witte vlieg en trips. Het vloeibare product is onder meer toegelaten in boomkwekerijgewassen, potplanten en vaste planten. Velifer is een biologisch insecticide op basis van de unieke werkzame stof Beauveria bassiana, strain PPRI 5339, en is Skal-gecertificeerd. Koopman verduidelijkt: 'Het gaat om een bijzondere werkzame stof, met acht miljard sporen per milliliter van een unieke bacteriestam: Beauveria bassiana. Deze insectenparasitaire schimmel komt van nature voor in de bodem. Zodra het betreffende insect in contact komt met de sporen ervan, op het blad of direct door de bespuiting, dringen deze de gastheer binnen. Afhankelijk van de omstandigheden leidt de resulterende schimmelgroei in het insect na 48-72 uur tot de dood van het insect. Velifer heeft een contactwerking tegen alle stadia van witte vlieg, maar de jongste larvale stadia (L1-L2) zijn het vatbaarst. Volwassen exemplaren zijn er gevoelig voor mits er een goed contact is. Bij trips zijn alle stadia vatbaar, met uitzondering van de eieren. Het meeste effect wordt bereikt bij volwassen trips.'

Californische trips

Gebruik van Velifer

De omstandigheden waaronder het curatieve Velifer wordt toegepast, zijn belangrijk. Koopman spreekt over een optimale temperatuur van 22-28 graden Celsius, waarbij de relatieve luchtvochtigheid rondom het blad hoger is dan 60 procent. 'Start de bespuitingen bij een lage infectiedruk om een plaag te voorkomen. Tijdig starten is zeer belangrijk', luidt zijn advies. 'Het vinden van een optimaal aantal toepassingen is minder zwart-wit dan bij chemie. In de praktijk krijgen we ook vragen over de tankmixmogelijkheden. De schimmel is - uiteraard - gevoelig voor sommige fungiciden. Daarmee moet je soms ook na bespuiting met fungiciden rekening houden. Toch laat Velifer zich met circa 50 procent van de fungiciden combineren. Let dus wel goed op met welke je ze combineert. Verder gaat het hierbij om een formulering op basis van oliedispersie (OD). In vergelijking met concurrerende middelen is het daardoor een relatief veilig middel, dat geen schade toebrengt aan kwekerijgewassen; het is zacht voor het gewas. Bovendien laat het weinig residu na op kwekerijproducten. Dit laatste heeft overigens meer met visuele aspecten te maken dan met voedselveiligheid.'

Groeicurve van <i>Beauveria bassiana</i>, strain PPRI 5339 Dia 20

Groeicurve van Beauveria bassiana, strain PPRI 5339 Dia 20

Serifel tegen schimmels

BASF ontwikkelde de afgelopen jaren ook een biologisch fungicide, dat werkzaam is tegen Botrytis, Fusarium, Alternaria, Rhizoctonia en meeldauw. Bij dit groene middel, Serifel, gaat het om een bacteriestam die werkzaam is tegen schimmels. Bacillus amyloliquefaciens MBI 600 is hier de actieve stof. Dit middel wordt al in veel werelddelen toegepast in verschillenden teelten. Volgens Koopman komt dit doordat de registratie elders eenvoudiger en sneller verloopt dan in ons land. Voor de boomkwekerij is er echter goed nieuws! Als alles volgens planning verloopt, wordt het middel vanaf juli 2022 toegelaten in de boomkwekerij. 'Maar dan ook voor honderd (boomkwekerij)teelten tegelijk', vertelt Koopman. 'Het registratieproces is dan doorlopen. Voor een aantal kleinere teelten die in ons land de 5.000 hectare niet overschrijden, hebben we hierbij de KUG-procedure gevolgd; dat staat voor 'kleine uitbreiding gewasbescherming'. In dat geval vraagt het Ctgb geen onderbouwing van de effectiviteit en de gewasveiligheid.'

'Meestal doen boomkwekers hiermee zelf een aantal proefbespuitingen'

Koopman legt uit: 'Bij een KUG-procedure is volledige registratie inclusief het aantonen van de werking niet nodig; daardoor is deze korter en goedkoper dan de normale procedure, die ongeveer vijf jaar kost.' Hij bekent dat boomkwekers alert moeten zijn met middelen die op basis van zo'n KUG-procedure toegelaten zijn. 'Meestal weten kwekers dat zelf wel. Ook dit groene middel is niet op alle gewassen getest, maar slechts op een aantal grotere teelten buiten de boomkwekerij. Er is dus een kleine kans dat het schade toebrengt aan een bepaald gewas. Meestal doen boomkwekers zelf een aantal proefbespuitingen om te kijken of het goed gaat. En ook hier geldt: als je met chemie werkt, weet je dat het middel in 90 procent van de gevallen tot het gewenste resultaat leidt, maar bij zo'n biologisch middel bepalen de omstandigheden voor meer dan 50 procent het resultaat. De omstandigheden waarin je het spuit (maximaal tien Serifel-toepassingen) zijn minstens zo belangrijk als het middel zelf.'

Drievoudige werking

De werkzame bacteriestam van Serifel werd al in 1976 geïsoleerd. Het groene middel wordt geleverd als een in water oplosbaar poeder. Elke gram daarvan bevat 55 miljard kolonievormende units. Na een bespuiting kiemen de sporen en delen ze zich. Daarbij gebeurt er iets wonderlijks, wat te zien is op een YouTube-video. De sporensuspensie verdeelt zich over het bladoppervlak; de sporen kiemen en delen zich daarbij gedurende circa acht uur. Hun energie halen ze daarbij uit de epitheelcellen van het blad. Fysiek kunnen zich op de plek van de gekiemde sporen van Serifel geen schimmels vestigen, zoals meeldauw. Een tweede werkingsprincipe is gebaseerd op het wegnemen van voedingsstoffen uit de bovenste bladcellen door de blijvende groei van de Serifel-kolonies. De ziekteverwekkende schimmel 'verhongert' hierdoor. En ten derde produceren de bacillen metabolieten (stofwisselingsproducten) met een curatieve werking. Ze beschadigen de celwand van schimmels, dringen deze binnen en vernietigen hun gastheer. Koopman: 'Ik ben ervan overtuigd dat de metabolieten in kwestie, surfactine en iturine, het meest bijdragen aan de bestrijding van schimmels door middel van deze specifieke bacteriesporen. Vanzelfsprekend beïnvloedt de temperatuur in grote mate de groei van de bacteriën van deze specifieke stam. Het optimum ligt rond 25 tot 30 graden Celsius.'

Hoe werkt Serifel

Invloed van temperatuur op bacteriegroei

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

Tip de redactie