In de winter meer water vasthouden om het in de zomer te kunnen benutten

ARTIKEL

Pius Floris, PHC/Den Ouden, dinsdag 21 december 2021

152 sec

Watermanagement

Nederland wordt wel eens het 'putje van Europa' genoemd. Zoals het water in de douche naar het putje stroomt, zo stroomt het water uit West-Europa voor een groot deel naar het laaggelegen Nederland - de naam zegt het al. Het watermanagement in Nederland bestond eeuwenlang uit het zo snel mogelijk kwijt zien te raken van water, door rivieren, beken en sloten diep te houden en recht te trekken. Nu verwachten wetenschappelijke instituten een grote toename van de regenval in de winter als gevolg van de klimaatverandering.

Ook in de zomer wordt 2 procent meer regen verwacht, maar door de temperatuurstijging verdampt dit extra water sneller, waardoor het uiteindelijk droger wordt. Bij het nieuwe watermanagement gaat het om de vraag: hoe houden we in de winter meer water vast in Nederland, om het in de zomer te kunnen benutten? Er lopen al tientallen projecten om dit moderne watermanagement gestalte te geven. Een belangrijke maatregel is het zogenaamde afkoppelen van de hemelwaterafvoer. Het hemelwater mag niet meer de riolering in. Het kan beter worden opgevangen, zodat het langzaam in de grond wegloopt, waardoor het grondwaterpeil in stand blijft. Bomen en planten zijn voor een groot deel afhankelijk van dit grondwater. Als het grondwater zakt, zullen de boomwortels die tot op grondwaterniveau groeien door verdroging afsterven. Als de grondwaterstand daarna wordt hersteld, zijn er op die diepte geen wortels meer om hiervan gebruik te maken. De gevolgen laten zich raden.
Alle planten doen aan watermanagement. De opname van water door wortels en blad en de afgifte door verdamping zijn belangrijke vormen van watermanagement om verdroging te voorkomen.

Veldcapaciteit

De meeste grond bevat wat grotere gangen tussen de gronddeeltjes. Deze worden gevormd door inmiddels afgestorven wortels, wormen, kevers en larven. Dit zijn de zogenaamde macroporiën. Plantenwortels kunnen door hun afmetingen alleen in deze macroporiën groeien. Dit zijn de enige ruimten waar de wortelhaartjes aan de uiteinden van de fijnste worteluitlopers zelf water kunnen opnemen. Macroporiën kun je vergelijken met de liftschacht in een flatgebouw. Wortels kunnen alleen in deze 'liftschachten' groeien. Het vochtgehalte in deze grote ruimten moet hoog genoeg zijn om wortels water te kunnen aanbieden. Dit wordt de veldcapaciteit genoemd. Dat betekent ook dat planten slap gaan hangen en verdrogen als het water in deze gangen ('liftschachten') is verbruikt. Daarmee zijn planten enorm afhankelijk van water van bovenaf.

Een belangrijke vorm van watermanagement wordt uitgevoerd door de planten zelf

Microporiën

Een belangrijke vorm van watermanagement wordt uitgevoerd door de planten zelf. Hoe dan? Op de eerste plaats: planten maken de grond; dat is in hun eigen belang. Ten tweede kunnen planten alleen natuurlijk groeien met mycorrhiza-schimmels die zich met de wortels verbinden. Deze vormen de natuurlijke verlenging van wortels. De dunne schimmeldraden zijn voor het oog onzichtbaar; ze kunnen zo dun zijn als een enkele bacterie. Deze draden laten een stof achter: glomaline. Dat is een soort superlijm die gronddeeltjes aan elkaar laat kleven totdat er stevige bolletjes zijn gevormd, de zogenaamde aggregaten. De ruimten binnen in deze aggregaten worden microporiën genoemd. Net zomin als er mensen in liftschachten wonen, zo leven de meeste schimmels en bacteriën niet in macroporiën, maar in microporiën (vergelijkbaar met appartementen). Microporiën zijn bepalend voor de biologische kwaliteit van de grond. In deze microporiën wordt samen met schimmels, bacteriën en mineralen ook veel water vastgehouden. De schimmeldraden van de mycorrhiza groeien makkelijk in deze microporiën, om daar te halen wat planten nodig hebben.

Als dat water niet van de regen komt, moet het worden toegediend

Capillairen

Microporiën hebben zulke kleine openingen, dat ze als het ware vanzelf water aanzuigen. Het water wordt daardoor van aggregaat naar aggregaat doorgegeven. Dit capillaire water kan van grote diepte komen, tot wel meters onder het maaiveld. Planten met mycorrhiza kunnen daardoor veel beter tegen droogte dan planten zonder. Het mooie van capillairen is dat het water sneller omhoog stroomt naarmate er meer wordt verdampt in de bovenlaag. Het probleem van verdroging in de landbouwpraktijk wordt veroorzaakt doordat de capillaire functie elk jaar wordt doorbroken ten gevolge van de manier van grond bewerken. Het diepere water kan dan niet meer via de aggregaten worden opgetrokken; door het ploegen of spitten van de grond vóór de nieuwe aanplant is de doorgang voor het water verstoord. In dat geval is de teler altijd aangewezen op water van bovenaf. Als dat water niet van de regen komt, moet het worden toegediend. Dat kost weer veel grondwater, dat ook belangrijk is om het water via capillairen naar boven te stuwen. Verder is beregenen duur: een beregeningsbeurt kost gemiddeld 400 euro per hectare.

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

download artikel

Tip de redactie