Hoaf-vlammenfront als alternatief voor Roundup en bodemherbiciden in Zundertse zaaibedden

ARTIKEL

Broer de Boer, woensdag 6 oktober 2021

374 sec

Bodemverhittende brandertechnologie

Al eerder besteedden we in ons vakblad aandacht aan duurzame onkruidbestrijding in zaaibedden. We stelden dat de nieuwste generatie onkruidbranders vooral in korte teelten een geschikt alternatief lijkt voor bodemherbiciden. De redactie vroeg drie boomkwekers die de nieuwe technologie omarmen naar hun bevindingen.

Vuurfront van een HOAF KB 1.5 Twin brander

Alle drie kwekers gebruiken de Hoaf KB 1.5 Twin-brander. Dit is het nieuwste van het nieuwste op het gebied van onkruidbranders. De meerwaarde voor boomkwekers lijkt vooral te zitten in het traject van het gereed maken van het zaaibed en de opkomst van de zaailingen. Het zaaibed kan eerder worden klaargelegd en vóór en na het inzaaien kan er veel onkruid worden weggehaald. Door deze techniek zijn ook 'intra-rijbranden' bij meerjarige rijenteelten mogelijk, zonder schade. Dit gebeurt vooral in het buitenland. Soms kan de nieuwe brandertechnologie zelfs nog worden toegepast na het inzaaien. Berken- en haagbeukenzaad wordt namelijk iets dieper gezaaid. De hitte kan de kiemende of reeds gekiemde zaden niet bereiken, terwijl je wel korte metten maakt met (kiemend) onkruid.

De gasdruksensor

Geduld

P. de Labie en Zoon telen op hun areaal van ruim 30 hectare bos- en haagplantsoen en laanbomen. 'We telen een vrij smal, gangbaar assortiment en we produceren onder On the way to PlanetProof, zegt mede-eigenaar Peter de Labie. Op het bedrijf wordt gebruikgemaakt van de Hoaf KB Twin 1.5-brander. Net als zoveel andere Zundertse boomkwekers maakten ze de afgelopen decennia vele ontwikkelingen door. Aanvankelijk was dat de natte grondontsmetting van zaaibedden; de droge grondontsmetting met behulp van Basamid en een secundaire werking op onkruiden volgde. Tegenwoordig werken ze met de methode van het aanleggen van een vals zaaibed en het branden ervan. Peter de Labie doet dat bij voorkeur zo kort mogelijk voor de inzaai van zijn plantgoed. Het is weliswaar nog toegestaan om een chemisch 'afbrandmiddel' te gebruiken om de kiemplantjes van onkruid te doden, maar voor De Labie is dit geen optie. 'Daarvoor mag je bijvoorbeeld Roundup gebruiken. Ik merk echter dat dit niet alleen het pas ontkiemde onkruid beïnvloedt, maar onder bepaalde omstandigheden ook het plantenzaad. Wij wachten net als iedereen hier op toestemming voor het gebruik van goede nieuwe middelen in zaadbedden. Voorlopig zal het wel bij branden blijven. Ik huur nu al zeven jaar zo'n Hoaf-brander.'

'Het is saai werk als je 300 m per uur rijdt'

'Soms gaat dat om een complete installatie van brander, gastank en tractor. Als er ruimte is, koppelen we die aan op de front- en achterhefinrichting van een eigen tractor. Met een volle gastank kan ik circa zes uur werken.' Over het werken met deze methode zegt De Labie: 'Je moet veel geduld hebben. Het is saai werk als je circa 300 m per uur rijdt. Over één hectare doen wij 20 tot 22 uur. Ik zie het niet zitten om de tractor onbemand en satelliet-gestuurd te laten rijden. Daarvoor vind ik de risico's van werken met brandbaar gas te groot. Jaarlijks behandelen we op onze kwekerij maximaal één hectare vals zaadbed. Dat verklaart meteen waarom we de Hoaf-brander niet gekocht hebben, maar huren.' Over de effecten zegt De Labie: 'De precairste maanden in de teelt op een zaaibed zijn april, mei en juni. Bij een hittebehandeling moet de grond enigszins vochtig zijn. Dan wordt de warmte veel beter geleid en is het effect optimaal. Desnoods beregenen we de strak aangelegde (valse) zaaibedden van tevoren. Wat mij betreft, mogen ze de machine met een stalen plaat verlengen. Dan kun je de warmte nog langer in de bodem houden en de werking verbeteren.'

De console van de Hoaf KB Twin geeft onder meer de gemeten gasdruk weer

De Labie denkt dan aan een hydraulisch bedienbare stalen plaat; een zwaar dekzeil dat meegesleept wordt zou de hitte volgens hem niet kunnen weerstaan. Met het zogenoemde 'intra-rijbranden' heeft deze boomkweker geen ervaring. Wel nam hij met de Hoaf de proef op de som op braakliggend terrein. Onkruiden zoals brandnetels die chemisch moeilijk te bestrijden zijn, legden het af tegen de enorme hitte. De Bruijn Mechanisatie is de partij die de Hoaf-brander verhuurt aan De Labie. Dit voorjaar verkocht De Bruijn een HOAF KB 4.5 Twin aan een andere Zundertse kweker. Met deze 4,5 meter brede onkruidbrander kun je tegelijkertijd drie zaaibedden behandelen. Bij dezelfde rijsnelheid, circa 300 m per uur, ben je minder dan een werkdag bezig met 1 hectare.

De dubbele rij venturibranders, met een hoek van 40 en 60 graden

Minder effectief tegen kiemend onkruid

Lex en Lisette Domen van Boomkwekerijen Zundert werken al sinds 2015 met een onkruidbrander op hun kwekerij. Ze kweken daar met inzaai in april en augustus eenjarige planten, die ze in de herfst afzetten. Hun bedrijf bij Rijsbergen telt ongeveer 20 hectare, waarvan de helft uit zaaibedden bestaat. Met vier man houden ze de teelten van onder meer Acer, Malus, Pyrus en meidoorn onkruidvrij. Lex Domen: 'Met een teelt van totaal circa 150 soorten hebben we een intensief bedrijf. We werken nu alweer vijf jaar met een eigen onkruidbrander. Het is een Hoaf KB 1.5 Twin. Huren of delen met een andere kweker is eigenlijk geen goede optie. Als het nodig is, wil ik er direct mee aan de slag kunnen. Deze machine heeft een dubbele rij branders en je kunt bij de Hoaf Twin kiezen tussen twee branderstanden. Meestal werk ik met het hoogste vermogen; dat zorgt voor een breed en lang vlambeeld, zodat de grond langer onder invloed van de warmte staat.'

'Als het nodig is, wil ik er direct mee aan de slag kunnen'

Volgens Domen kan de bodemtemperatuur in de valse zaaibedden hierdoor oplopen tot 80°C; tot enkele centimeters diepte gaat het om temperaturen tot 55°C. Hierdoor wordt uiteraard allereerst het reeds opgekomen onkruid gedood. 'Daarmee besparen we in elk geval één wiedgang. Tijdens het seizoen moeten we met zijn vieren hier op de zandgrond onkruid plukken uit de zaaibedden. De werking tegen kiemend onkruid is minder effectief dan ik verwacht had. Mogelijk kan dit verbeterd worden door aanpassingen waardoor de warmte nog langer in het zaaibed vastgehouden wordt.' Ook Domen probeert zo weinig mogelijk - nog toegestane - herbiciden in zijn zaaibedden te gebruiken. Gebruikt hij de machine ook voor andere doeleinden? 'Nee', zegt hij. 'Onkruid wegbranden op kale, braakliggende grond is een mogelijkheid. Wij zaaien echter altijd een groenbemester in, die we later onderploegen. Aan deze werkwijze op zaaibedden zijn overigens vrij veel kosten verbonden. Eén hectare, ongeveer 6.500 meter zaaibed, kost je twee werkdagen met een tractor en circa 1.000 liter gas à 70 eurocent. De 400-litergastank huur ik bij Primagaz, die hem ook weer vult zodra hij leeg is. Met 400 liter kun je ongeveer een dag werken. De machine laat ik jaarlijks nakijken. Op een vervuilde branderkop na kan er maar weinig kapotgaan aan de machine.'

De door Lex Domen genoemde tweetraps-vermogensregeling

Langzamer niet zinvol

Ook Boomkwekerij Dictus-Hereijgers, gevestigd in Achtmaal, maakt gebruik van deze technologie. John en Bianca Dictus zijn een ondernemend stel, gespecialiseerd in bos- en haagplantsoen en sierheesters uit winterstek. Het assortiment op het 30 hectare grote bedrijf bestaat uit zo'n 50 soorten.

Dictus heeft nu vijf jaar ervaring met branden; de machine daarvoor heeft hij in gezamenlijk eigendom met een collega. Ze proberen een optimaal zaaibed aan te leggen. Daarna wordt het zaaibed gebrand, een dag voor de breedwerpige inzaai. Dictus: 'We proberen een zo groot mogelijk poriënvolume in de toplaag te krijgen. Die poriën hopen we door beregening op te vullen met water, want water geleidt de warmte goed. Onze rijsnelheid is 200 meter per uur. Bij sneller rijden krijg je beslist meer last van opkomend onkruid. Nog langzamer rijden verbetert het resultaat niet. Na de inzaai gaat er bij ons scherp zand over de zaaibedden. Jaarlijks bewerk ik zo in het voorjaar 1 hectare zaaibed. Gelukkig heb ik er iemand voor die dit saaie werk leuk vindt. Ook in het najaar gebruiken we de Hoaf Twin KB 1.5. Dan branden we hiermee zo'n 6 hectare onkruid af. Hierbij houden we een snelheid van 2-3 km/uur aan.'

'Onze rijsnelheid is 200 meter per uur'

Ziet Dictus nog kansen voor verbetering van deze manier van onkruidbestrijding in zaaibedden? 'Ja', zegt hij volmondig. 'De vraag is hoe we hiervoor een optimaal (vals) zaaibed kunnen aanleggen. We zijn dat aan het uitproberen. In het voorjaar is de bodem nog koud. De warmte van de branders zou langer in de grond moeten blijven. Dat kun je realiseren met wat extra platen aan de machine. Een afrolbaar hittebestendig folie dat je na het branden over de bodem trekt, zie ik ook als kansrijk. Ook zou ik graag nog eens van gedachten willen wisselen met de Hoaf-fabrikant over de optimale afstand tussen de branders en de bodem. Feitelijk zijn deze machines ooit ontworpen om onkruid op een vlakke bodem weg te branden en voor de aardappelteelt. Zo'n Zunderts zaaibed heeft een speciale vorm; daarom vraag ik me weleens af wat de optimale afstand is tussen de brander en de bodem, die je kunt instellen met de steunwielen.'

De ventilator die een belangrijke rol speelt bij de luchtondersteuning

Richtlijnen

Eerder was er sprake van dat er richtlijnen zouden komen, en zelfs een handboek voor de toepassing van brandertechnologieën voor onkruidbestrijding in de boomteelt. De kennisontwikkeling op dit gebied kan nog wel een zetje gebruiken. De belangstelling voor deze technologie neemt pas sinds 2016 toe, in het bijzonder voor toepassing in plantbedden. Als het gaat om de verduurzaming van teelten, valt daar nog een hele inhaalslag te maken. Insiders zijn van mening dat de verduurzaming van teelten, in casu de onkruidbestrijding op plantbedden in de boomteelt, destijds binnen de koepel van het Productschap onvoldoende aan bod is gekomen. En dat geldt ook voor de kennisontwikkeling op het gebied van infraroodtechnieken zoals deze. Er gaan dus stemmen op die daarin graag verandering willen zien. In de herfst van 2020 was er sprake van dat Treeport Zundert hier werk van ging maken. De subsidietoekenning voor het opgestelde projectvoorstel werd echter afgewezen en de plannen verdwenen in de koelkast. Van richtlijnen of een handboek is voorlopig geen sprake. Boomkwekers oriënteren zich nu vooral op elkaar voor hun kennisontwikkeling, om deze bodemverhittende brandertechnologie nog succesvoller te maken.

Bij Boomkwekerij Dictus-Hereijgers is de rijsnelheid 200 meter per uur

Techniek

Menno Looman, accountmanager bij Hoaf Infrared Technology in Oldenzaal (Ov.), vertelt het volgende over de techniek van de Hoaf KB 1.5 Twin/4.5 Twin: 'De branders van deze apparatuur werken met infrarode stralingswarmte in combinatie met warme lucht. Hierbij kan de oppervlaktetemperatuur oplopen tot meer dan 80 graden Celsius en tot 3 cm in de grond doordringen bij 55°C. Deze temperaturen zijn bereikt onder ideale omstandigheden, bij een rijsnelheid van 500 meter per uur en een laag vermogen.' Al in 1970 begon Hoaf met deze technologie in de landbouw. De apparatuur wordt af fabriek geleverd met van tevoren ingeregelde kleine computers, zogenoemde PLC's. Deze besturingssystemen regelen de branderunit zelf in bij de inbedrijfstelling. De PLC's sturen de branders aan door te zorgen voor het juiste gas-luchtmengsel. Hierbij is er interactie met het load sensing-systeem van de tractor en het hydraulieksysteem, in het bijzonder de oliepomp. Een ventilator zorgt voor de luchtstroom die door de venturi's wordt geperst; deze wordt met een hydromotor aangedreven. De tractorchauffeur kan de digitale bedieningsdisplay met een zuignap op het raam bevestigen. Starten is een kwestie van een druk op de knop op de display. De gaskleppen openen zich en de bougies ontsteken het gas-luchtmengsel. Gebruikers kunnen kiezen uit twee vermogensinstellingen. De laagste stand gebruikt de minste fossiele brandstof. Optioneel is een temperatuursensor achter de brander mogelijk. Dat is een belangrijke tool die besparingen op het gasverbruik kan vergroten.

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

download artikel

Tip de redactie